Politieke opstelling jaren tachtig

Rutte, JOVD-voorzitter 1988-1991.
Rutte, JOVD-voorzitter 1988-1991.

In politiek opzicht maakte de JOVD in de jaren tachtig een linkse indruk, met standpunten als de legalisering van softdrugs, de invoering van een basisinkomen en een regeringscoalitie van VVD met PvdA en D66.  De jongerenorganisatie was vooruitstrevender dan de VVD, die van 192 tot 1989 met  het grotere CDA regeerde. Dat het JOVD-congres zich in 1989 uitsprak voor een fusie van de VVD met D66, was dan ook niet zo verwonderlijk. Deze progressieve opstelling leidde intern tot spanningen tussen de linkerstroming, waartoe het hoofdbestuur behoorde, en rechtervleugel, met als belangrijkste exponent de afdeling ’t Gooi.

NRC Handelsblad, 6-12-1989
NRC Handelsblad, 6-12-1989.

De JOVD discussieerde in de jaren tachtig volop: in maart 1980 stelde het congres de tekst vast van het document Liberalisme in beweging, dat het Politiek Kern Programma (PKP) van 1975 verving; in maart 1985 kwam er weer een nieuwe PKP, dat in 1989 weer werd aangepast. Tussendoor debatteerden de congressen over allerlei vraagstukken. Het voorstel waarin de JOVD uitsprak dat zij principieel voorstander is van een gekozen staatshoofd maar op de korte termijn geen reden ziet die voorkeur te verwezenlijken, haalde Liberalisme in beweging niet. Het was te omstreden, terwijl het niet meer was dan een herhaling van het standpunt uit 1964. In de in november 1985 aangenomen resolutie Demostaat achtte de JOVD ‘modern constitutioneel koningschap vooralsnog aanvaardbaar’. Die voorwaardelijke aanvaarding van de monarchie zou de VVD een paar jaar later alsnog in het verkeerde keelgat schieten. In plaats van afschaffing van de Eerste Kamer, zoals in 1964, wilde de JOVD in Demostaat nu een rechtstreeks gekozen senaat.

In november 1982 bepleitte het congres in de resolutie Sociale zekerheid  de introductie van een basisinkomen, dat de minimum noodzakelijke kosten van het levensonderhoud moest dekken. De VVD was er niet voor geporteerd; het Tweede Kamerlid – en oud-JOVD’er – Robin Linschoten vond het ‘rondpompen van geld’. In november 1989 stapte het congres er weer vanaf, omdat het te duur zou zijn. In het toen aangenomen PKP sprak de JOVD zich uit voor een ministelsel van sociale zekerheid.

Wat betreft de kruisraketten – een heikel thema in de jaren tachtig – trok de JOVD wel samen met de VVD op. Beide waren vóór de NAVO en tegen eenzijdige ontwapening. De kruisraketten moesten ook in Nederland worden geplaatst als reactie op de stationering van vergelijkbare raketten door de Sovjet-Unie in de landen van het Oostblok.

Begin 1988 verscheen de nota Liberaal Bestek, waarin de VVD zich uitsprak voor het utilitaristisch liberalisme, dat werd gekenmerkt door een uiterst terughoudende overheid. Als reactie kwam de JOVD met het rapport Liberaal in Kort Bestek, waarin zij zich uitsprak voor het meer sociale ontplooiingsliberalisme. Wat eerder had het JOVD-congres al zijn steun uitgesproken aan de nieuwe VVD-leider Joris Voorhoeve (die in 1986 Ed Nijpels was opgevolgd) in diens streven om de VVD om te vormen tot een sociaal-liberale partij.

In de jaren tachtig hield de JOVD wat betreft haar ideale regeringscoalitie vast aan een kabinet van VVD, PvdA en D66, waarover ook werd gesproken in het mede door haar opgezette Des Indes-beraad. Alleen na de val van het tweede kabinet-Van Agt van CDA, PvdA en D66 in mei 1981 nam het  JOVD-congres een wat afwijkend standpunt in. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 6 september 1989 riep de JOVD samen met de Jonge Democraten en de Jonge Socialisten de VVD, D66 en de PvdA op samen een coalitie te vormen. Dit streven werd ook verwoord in de nota Mikken op het midden, waarin werd opgeroepen om 'een vuist te maken tegen de CDA-samenleving'. Aan de nota was onder anderen meegewerkt door JOVD-voorzitter Mark Rutte, die zich ontpopte als een pleitbezorger van een regering zonder CDA.

Het congres in 1985 behandelde de resolutie Demostaat.
Het congres in 1985 behandelde de resolutie Demostaat.
Het congres in 1982 behandelde de resolutie Sociale Zekerheid.
Het congres in 1982 behandelde de resolutie Sociale Zekerheid.