Op zaterdag 26 februari 1949 werd de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie (JOVD) opgericht in de Pulchri Studio aan het Lange Voorhout in Den Haag. Het initiatief kwam van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), die ruim een jaar eerder, op 24 januari 1948, tot stand was gekomen. De VVD zag de jongerenorganisatie als een reservoir van toekomstig partijkader.
De VVD en de JOVD stonden in de traditie van het liberalisme maar beide zagen er aanvankelijk van af zich zo te noemen, omdat deze term besmet was geraakt door de economische crisis van de jaren dertig. De JOVD sprak in haar eerste beginselprogramma liever van de ‘vrijzinnig-politieke’ uitgangspunten waarop zij zich wilde baseren.
De relatie met de VVD zou de JOVD gedurende haar hele bestaan, tot op de dag van vandaag, veelvuldig bezig houden. Bij haar oprichting stelde de jongerenorganisatie geen bijwagen te willen zijn van de VVD, maar zich wel op de partij te willen oriënteren. Het VVD-Tweede Kamerlid Henk Korthals fungeerde vanaf 1949 tot zijn dood in 1976 min of meer als vraagbaak voor de JOVD.
Aanvankelijk was de JOVD vooral bedoeld als studieclub. Zij wilde zich niet inlaten met de praktische politiek, maar zich op de ‘maatschappelijke en staatkundige vraagstukken van morgen’ voorbereiden. In de jaren vijftig hielden de jongeren zich bezig met vaak brede politieke thema’s, zoals de Europese integratie en het bevolkingsvraagstuk. De alledaagse politiek was echter niet buiten de deur te houden, zo bleek al in de zomer van 1949. Voorzitter W.J. de Blaey vertrok vanwege zijn kritiek op het beleid van de VVD inzake de onafhankelijkheid van Indonesië. Vijf jaar later nam voorzitter Hein Roethof scherp stelling tegen het bisschoppelijk mandement, wat bij de VVD-leiding niet goed viel.
In het eerste decennium van haar bestaan bouwde de JOVD haar organisatie op. Het eerste nummer van het verenigingsblad, De Driemaster geheten, kwam uit in juni 1949. De masten stonden symbool voor vrijheid, verantwoordelijkheid en sociale gerechtigheid – beginselen die ook bij de VVD centraal stonden.
